مختصات هنر

نقد خبر: اتصال و نزدیکی مدارس تاریخی با بدنه شهری و اماکن مهم و مذهبی چون مساجد، بازارها و حمام ها، نشان از تمرکز معماران و شهرسازان شهری به ساخت پرشکوه و مبتنی بر اخلاق آموزش و پرورش در چنین سازه هایی دارد. در این میان پروسه مدرسه سازی بعد از حکومت قاجارها به حاشیه رفته و با ایجاد سازوکارهای اداری در بخش آموزش و پرورش به فراموشی سپرده شده است، چه ساخت «کلاس درس» به جای توجه به ماهیت فرهنگی و اخلاقی سازه «مدرسه» در راس فعالیت های عمرانی قرار گرفته و در پروسه پیچیده ساخت و ساز کشور وجه درونی آن مسخ شده است. مدراس کنونی که به ویژه در دهه های 60 و 70 ساخته شده اند، عموما نقشه هایی شبیه خانه های ویلایی دارند، مباحثی چون حریم صوتی و تصویری، نماسازی و بحث های سازه در آن رعایت نشده است. اینها صرفا ساختمان هایی هستند که برای چند ساعت در یک شیفت آموزشی، دانش آموزان را دور هم جمع می کنند و در راهروهای تنگ و تاریک، کلاس های غیراستاندارد و... به دنبال برنامه های از پیش طراحی شده درسی اداره می شوند. این در حالی است که مباحث تازه ای درباره طراحی و معماری مدارس در سطح جهان مطرح شده و حتی کشورهایی چون کانادا و استرالیا با ایده های متحورانه ای چون ساخت مدرسه به دست بچه ها در حال زیر و رو کردن نظام آموزشی خود هستند.

با این حال معماری مدارس در ایران نه به عنوان یک هنر بلکه به عنوان یک فن برنامه ریزی شده در نظر گرفته می شود و اتفاقا همین مسئله باعث قهر معماران و شهرسازان  از این حوزه پر فعالیت شده است.

شاید ردیابی ایده های اصلی برگزاری همایش «مدرسه ایرانی- معماری ایرانی» با مروری بر نیازها و واکنش های اداری وزارت آموزش و پرورش به ارتباط و تعامل با فضای آکادمیک و علمی کشور در بحث معماری باشد. از سال 1385 که این وزارتخانه به عنوان متولی مدرسه سازی در کشور اقدام به برگزاری این سلسله همایش کرده تا کنون، ظرفیت های تازه ای برای بحث ساخت مدرسه ایجاد شده اما همایش امسال با سخنان وزیر درباره اندرونی و بیرونی کردن مدارس بیش از هر سال به حاشیه رفت!

جالب اینجاست که مهمترین محور در بحث معماری اسلامی توجه به فضاهای حریم  و محرم سازی است، این در حالی است که با توجه به درخواست ها و نیازهای جامعه خیلی ها مجبورند مسائل حجاب را حداقل در ظاهر جدی بگیرند. با توجه به این که اموزش و پرورش ما هم دولتی است و حجاب را در ان اجباری می داند باید برای دختر بچه های دانش آموز فکری کرد تا در حین آموزش و رعایت حجاب بتوانند تحرکات لازم سنی خود را حفظ کنند، اما آیا این کار حتما باید با توسل به قدیمی ترین و تاریخ مصرف گذشته ترین متدهای معماری اسلامی انجام شود؟ سوال اینجاست که آیا حفظ حریم را نمی توان بدون اندرونی کردن و بیرونی کردن مدرسه های دخترانه ایجاد کرد؟ به نظر می رسد که دولت طرحی را مطرح کرده که هنوز به طور کامل از جزئییات آن باخبر نیست و کامل نشده است. پس خواهشم از جامعه معماری کشور این است که آستین ها را بلا بزنند و طرحی برای این قضیه پیش بینی کنند. نباید اجازه عقب گرد بدهیم و در این راه حتما هم نیاز به مخالفت علنی نیست. می توان دوستان را کمک و همفکری کرد- بدون حس کیسه دوزی مفرط- و چاره ای اندیشید!